Dział ten zawiera szczegółowe opisy zabytkowych zespołów dworsko - parkowych i dworów w województwie łódzkim, również tych pozostających w ruinie.

Do najciekawszych dworów drewnianych na terenie województwa należy modrzewiowy, dwór alkierzowy Bartochowskich w Ożarowie wzniesiony w 1757 roku. Jest to budowla konstrukcji zrębowej z narożnymi alkierzami, kryta łamanym dachem polskim krytym gontem.

Obecnie dwór ten jest siedzibą Muzeum Wnętrz Dworskich. Najcenniejszymi w zbiorach muzeum są: kolekcja portretów szlachty wieluńskiej, meble, w tym szafy, skrzynie, kufry, komoda z XVIII wieku oraz pasy kontuszowe a także porcelana miśnieńska i srebra z XVIII wieku. Do zwiedzania udostępnione są także pokoje reprezentacyjne - salon, gabinet myśliwski oraz sypialnia, buduar pani domu, pokoik panieński, gabinet oraz sala jadalna.

Jednym z najpiękniejszych zabytkowych dworów drewnianych na terenie województwa łódzkiego jest dwór staropolski w Świątkowicach. Dwór ten jest budowlą barokową, wzniesioną w XVIII stuleciu, na rzucie prostokąta, dwutraktową z portykiem wspartym na dwóch parach profilowanych słupów, krytą dachem łamanym polskim. Wokół rozciąga się park o powierzchni 10.20 ha, założony w latach 1890 - 1900 jako romantyczny park spacerowy. Projektantem parku był prawdopodobnie Walery Kroneberg.

Równie ciekawą budowlą jest dwór Walewskich w Tubądzinie wzniesiony w końcu XVIII wieku z inicjatywy Macieja Zbijewskiego herbu Rola. W 1891 roku przeszedł na własność Kazimierza Walewskiego, miłośnika nauk geograficznych i historii. On to właśnie zgromadził eksponaty, które obecnie są wystawione w znajdującym się tutaj muzeum.

Muzeum Walewskich w Tubądzinie prezentuje bogatą kolekcję portretów sarmackich, w tym ponad sto obrazów olejnych prezentujących wizerunki członków rodziny Walewskich. Tubądzińskie muzeum stanowi oddział Muzeum Okręgowego w Sieradzu. Sam dwór otoczony jest zabytkowym parkiem, z licznymi pomnikami przyrody. W dworze odbywają się koncerty muzyki poważnej, a od 1995 roku Festiwal Muzyki Dworskiej i Salonowej.